Winterrust

De klok is verzet, de nachten worden koud en de tuin is inmiddels aardig leeggehaald. Ik verzamel weer het afgevallen blad van de bomen en geef er de lege bedden een dikke deken mee.
De loopplanken die ik als paden gebruik haal ik van de grond en zet ze droog weg, zo blijven ze langer goed. Onder die planken kom ik ei-pakketjes van slakken tegen, die verwijder ik om zo volgend voorjaar, hopelijk, een slakkenplaag te voorkomen.

De preien mogen blijven en ook de palmkool kan tegen vorst. De andijvie is echter ook nog niet op dus daar ga ik een tunneltje overheen zetten. Zo moeten ze een graadje vorst wel kunnen overleven.

De knolselderij moet er voor de vorst uit en die kan ik, net als de pastinaken, wortels en rode bieten, inkuilen in vochtig zand. Het is hoog tijd dat ik ze uit de grond haal, er zijn er al twee helemaal opgevreten door de woelmuizen. Totaal uitgehold zijn ze en het loof trek je er zo af. Balen! Maar goed, er zijn er nog vijf die gaaf genoeg zijn om in te kuilen. Daar kan ik tot het begin van het nieuwe jaar wel mee toe.

In de kas haal ik nu de allerlaatste tomatenplant, Millefleur, weg. Er zitten nog tientallen groene tomaatjes aan, niet groter dan rode bessen, maar toch vind ik het jammer om de plant te rooien. Gelukkig zitten er ook nog wat gele tomaatjes aan die thuis op de vensterbank na kunnen rijpen.
En dan is het, tot volgend jaar zomer, echt afgelopen met de verse tomaten.

Over een poosje zijn er weer plannen voor een nieuw moestuinseizoen maar nu is het tijd voor winterrust.
Tot volgend jaar!

Een nieuw aardbeienbed en de aller-allerlaatste sperziebonen.

De aarbeienplanten moeten er nodig uit. Ze staan er nu twee jaar en misschien zouden ze nog een jaar mee kunnen maar de planten zijn zo groot geworden en er zitten zoveel uitlopers tussen dat ik besluit om het hele bed te verversen.
Tja, dan moet ik wel een nieuw plekje voor ze creëren en dat is nog even puzzelen. Waar plek is hebben ze hiervoor al gestaan dus dan is het beter om ze daar nog niet neer te zetten.
Dan moet de stok van de sperziebonen maar geruimd worden. De planten zijn nu ook wel aan hun eindje dus knip ik de ranken los van de touwen waar ze stevig omheen geslingerd zijn. Ondertussen pluk ik alle bonen die er nog aanhangen en die soms goed verstopt zitten. Ook knip ik de ranken meteen in kleine stukken zodat er een dikke mulchlaag op het bonenbed ontstaat. De wortels met hun stikstofbolletjes laat ik in de grond zitten zo geven ze tijdens het verteren hun voedingsstoffen weer af aan de bodem.

En wat een bonen pluk ik nog! En dat half oktober! Ze zijn er in alle diktes en sommigen beginnen al te drogen. Ook zijn het niet meer de allermooisten maar de meesten voelen nog stevig en zijn dus nog prima eetbaar.

De hele dikke bonen die te taai zijn dop ik en we eten de boontjes als verse peulvruchten. Ze zijn is allerlei stadia van rijpheid en zien er kleurig uit. Na het koken waren ze overigens niet meer zo mooi maar wel heel lekker. En op deze manier gebruik ik alles van de plant wat goed is en gooi ik zo weinig mogelijk weg.

Nu is er plaats voor de aardbeien. Eigenlijk zet je een nieuw aardbeienbed al in augustus op maar toen was het zo heet en droog en bovendien had ik toen nog helemáál geen plaats voor ze. Ik heb in augustus wel een aantal uitlopers van de oude planten gehaald en in een bak aarde gezet met flink wat compost erdoor. Die planten hebben nu een flinke wortelkluit ontwikkeld en gaan het vast prima doen. Omdat het er te weinig zijn zet ik er ook nog wat uitlopers bij die ik nu van de planten haal. Die hebben minder wortels maar ik hoop dat ze ook aan zullen slaan. Het bed heeft een flinke laag compost gekregen en natuurlijk heb ik de net geplante plantjes goed water gegeven.

Omdat de nachten kouder worden haal ik de laatste twee venkelknollen uit de grond. Die zien er nog prima uit. De zomergroenten raken langzaamaan uit het menu. Ik moet er best nog aan wennen dus ik ben blij met deze nazomeroogst.

De boksdoorn/gojibes zit nog vol bloemetjes en op zonnige dagen vliegen er nog steeds bijen op. Ik vraag me wel af hoe daar nog besjes uit zullen kunnen ontstaan want ik heb ze nog niet ontdekt. En dan zie ik ineens wel twee, rozijngrote, besjes zitten ; ). Grappig, maar ik weet niet hoeveel jaar ik hier nog tevreden mee zal zijn.

In een hoekje van de tuin staan de eenjarige gele nachtschonen (Mirabillis jalapa). Eigenlijk jammer dat ik hier 's avonds nooit ben want dan gaan de bloemen pas open en geuren ze. Dus hoop ik dat de nachtvlinders ook van ze genieten. De laatste bloemen zitten in de knop en ontelbare bloemen hebben al gebloeid en zaden gevormd. Die zaden lijken net zwarte olijvenpitten. Het lijkt erop dat de zaden onze zachte winters kunnen overleven en ook de wortelstokken zijn al een paar jaar overgebleven. Hoe mooi de bloemen ook zijn. Ik ga toch een beetje uitdunnen want ze gaan een steeds grotere plek innemen.

En terwijl ik bezig ben met opruimen denk ik al een beetje aan het volgende seizoen. Wat zal ik opnieuw kweken en wat niet. Gelukkig hoef ik nog niet te beslissen, maar dat mijmeren erover is wel leuk.

Palmkool oogsten en appels drogen

Alle fruit uit de vriezer is tot jam verwerkt en nu heb ik er genoeg plaats in voor de palmkool. Andere jaren ging deze pas in november of zelfs december de vriezer in. Dat is eigenlijk niet handig, de planten zien er nu op hun mooist uit. Dus heb je deze maand veel meer opbrengst dan wanneer ze een paar maanden langer in weer en wind gestaan hebben. En terwijl ik de kool buiten aan het wassen en droogzwieren ben, kom ik er achter dat het in oktober echt wel aangenamer is om met natte handen buiten te lopen dan in de laatste maanden van het jaar. Dit ga ik onthouden!

En als je nu de planten op de tuin ziet staan snap je waarom deze soort palmkool heet ; )

De beheerders van de volkstuinvereniging maken in de loop van het jaar diverse keren een inspectierondje langs alle tuinen. Ook nu is dat gebeurd en alle leden hebben het verzoek gekregen om de greppels rondom de tuinen vrij te maken. Deze greppels zorgen ervoor dat een teveel aan regenwater van de tuin kan lopen. Je kunt het je met de huidige droogte niet voorstellen maar bij hevige regenval worden, zonder greppels, alle tuinen een zompige bedoening.
Het blad van mijn pastinaken ligt over en in de greppel dus ik ga maar eens aan het rooien. Dat blijkt een goede zet te zijn want de muizen/woelratten? hebben de wortels al ontdekt. Misschien hebben ze gebrek aan vocht want pastinaken laten ze meestal staan.

Als ze de keus hebben zullen ze eerder de peterseliewortel eten. Dit weet ik uit ervaring want ik zaai naast de pastinaken ook altijd een rij peterseliewortels. Dit jaar is hiervan echter nauwelijks iets terug te vinden. Nou moet ik bekennen dat ik ze ook te dicht op de pastinaken gezaaid heb. In het voorjaar lijkt 50 cm uit elkaar ruim voldoende maar dat blijkt niet het geval te zijn.
Het blad van de pastinaken is veel groter en heeft voor schaduw gezorgd en is gedurende de zomer zelfs helemaal over de peterseliewortelplanten heen gaan liggen. De weinige peterselieworteltjes die het gered hebben zijn miezerig klein of aangevreten. Jammer dan!

Al hebben de beesten meegegeten, er is nog genoeg over. Er zijn pastinaken bij van ruim een kilo!
Ze worden ingekuild in een bak met vochtig zand die in de schuur staat. Zo blijven ze vorstvrij en nog een hele tijd goed.
De eerste pastinaken gebruik ik voor een variant op de wortelcake. Pastinaakcake! Het recept heb ik gegoogeld en er blijken heel veel varianten te zijn. Uit een paar recepten heb ik mijn eigen recept samengesteld. Ik mengde tot een dik beslag:
300 gram meel (dat kunnen ook diverse soorten door elkaar zijn bv amandelmeel/rijstemeel/havermout/spelt/tarwebloem. Net waar je van houdt),
300 gram fijngeraspte pastinaak,
150 gram gesmolten kokosolie of boter,
3 à 4 eieren,
een scheut appelsap/sojamelk/melk (naar behoefte om het beslag smeuïg te maken),
100 gram gehakte noten,
100 gram gedroogde cranberry's (even laten wellen),
snuf zout,
kaneel,
1 à 2 theelepels bakpoeder.
De pastinaak is zoet dus je hoeft geen suiker toe te voegen, zeker wanneer je ook appelsap als vocht gebruikt. Heb je behoefte aan zoeter dan kun je 100 gram zoetmiddel, of meer, toevoegen. Suiker, rijststroop of wat jouw voorkeur heeft.
Het beslag in een ingevette bakvorm doen. Het is best veel beslag dus ik heb een tulbandvorm gebruikt. Daarna heb ik het zo'n 50 minuten in een voorverwarmde oven op 165 ℃ gebakken.
!Opmerking: ik ben van het 'ongeveer en op gevoel' bakken. Gebruik daarom je eigen gevoel en ervaring bij het bakken. De cake is gaar als je er met een prikker in prikt en deze er droog uit komt.
De cake heeft een verrassende smaak en ik vind de cranberry's er perfect bij passen. Je zou er, net als  bij wortelcake, een topping op kunnen doen van romig geklopte roomkaas.

De sterappelboom in de achtertuin heeft dit jaar heel veel vrucht gedragen. Sterappels zijn prachtig en lekker maar je kunt ze niet zo heel lang bewaren.

 Een deel van de appels ga ik drogen. Dat is een intensief klusje waarbij de appels eerst geschild worden. Gelukkig heb ik daarvoor een appelschiller die meteen het klokhuis eruit haalt en de appel in schijven snijdt. Daarna 'rijg' ik de schijven op stokken en leg deze op de waslijnen op zolder. daar is het droog en warm genoeg zodat de appelschijven na een week helemaal ingedroogd zijn. Als ze echt goed droog zijn zijn ze zeker een jaar houdbaar.

Nog even nadrogen op de vensterbank tussen de laatste tomaatjes, de noten en allerlei drogende zaden.

De schillen en klokhuizen gaan in een pot met water plus een half theelepeltje gedroogde gist. Doek erover tegen de fruitvliegjes en wachten tot het gefermenteerd is tot appelazijn.

Na één dag zie je al volop belletjes ten teken dat het staat te gisten. Over een paar weken ruik ik vanzelf of het al zuur ruikt. Dan zeef ik het door een doek en klaar is mijn eigen appelazijn. Soms is het zó simpel.

Puinruimen of tuinruimen.

Soms kun je een poos tegen een klus aan zitten hikken en dat was in mijn geval het beginnen met tuinruimen. De kas ziet er niet meer uit en terwijl de tomatenplanten maar doorgroeien en er zelfs weer kleine groene tomaatjes aan een van de planten zitten, wéét ik gewoon dat die echt niet meer rijp gaan worden. Dus..... weg ermee.
Gewoon met de eerste plant beginnen en dan stug doorgaan tot het klaar is.
De mini paprika's, tomaat Millefleurs en een paar basilicumplanten mogen blijven en de rest is kleingeknipt als mulch in de tuin. Uitgezonderd de tomatenplanten, die worden afgevoerd om mogelijke schimmelziektes van de tuin te weren.

Daarna maakte ik een klein bedje klaar met een laag compost en kalk en zaaide een rijtje spitskool (Coeur de Boeuf)  en bloemkool (All Year Round). Die kunnen in de kas prima overwinteren en dan kan ik in het voorjaar hopelijk al vroeg oogsten.

Na de kas ga ik het pompoenenrek aanpakken. Alleen de Butternut groeit nog, de andere pompoenen zijn geoogst. De planten knip ik klein en laat ze gewoon op de grond liggen. Dat wordt een flinke afdeklaag, die ik ook nog bedek met uitgetrokken onkruid als vogelmuur en zuring.
En net als elk jaar gebeurde het ook nu dat ik een van de ranken niet goed volgde en daardoor een nog in de groei zijnde Butternut afknipte. En ik had me nog zo voorgenomen om dat niet te laten gebeuren!
Ach ja. Gelukkig zitten er in ieder geval drie hele mooie aan.

De Echinacea is bijna uitgebloeid. Ik weet eigenlijk niet of deze soort zich spontaan uit zal zaaien want dan is het slimmer om de uitgebloeide bloemen weg te halen. Ik vind ze echter zo mooi dat ik ze nog maar even laat staan.

De stoksperziebonen zijn nog niet aan een opruimbeurt toe. Ook deze week heb ik weer bijna twee kilo geplukt. Met beide soorten, Pastoral en Cobra, ben ik buitengewoon in mijn sas. Door het rode vleugje dat de Pastoral heeft kan ik beide soorten goed uit elkaar houden. Tenminste, tot in de pan want na het koken is het weg.

 stoksperzieboon Pastoral

De dikste bonen laat ik uitgroeien en drogen, zo kweek ik mijn eigen zaad voor volgend jaar. Cobra heeft zwarte zaden en Pastoral heeft donkerbruine zaden. Gelukkig goed uit elkaar te houden.

De palmkool is groot genoeg om er een deel van te oogsten. Alleen heb ik nu nog geen zin in wintereten dus het gaat de vriezer in. Helaas is daar geen plaats meer in. De aardbeien en bessen liggen er nog. Dan is nu het moment om eens even flink aan het jam maken te gaan.

Doorgaans vind ik een tot twee kilo fruit per 'jammaakactie' meer dan genoeg om te verwerken maar nu moet alles wat ik in de vriezer heb eraan geloven. Ik denk dat het wel een kilo of vier/vijf is die ik te verwerken krijg.
Wat een werk is het. Niet alleen het koken maar de zwarte bessen en frambozen moeten ook nog door de roerzeef om de pitjes eruit te zeven. Maar dan heb je ook wat.....bijna twintig potten aardbeien-frambozen-zwarte bessen-vlierbessenjam. Goed voor een hele winter fruit in de yoghurt.

 

 Na alle zoete geuren en smaken is het lekker om even bij te komen met een soepje. De laatste paksoi (tatsoi: Baby Choy) is een beetje donkergroen geworden en wat te taai geworden om geroerbakt te worden. Als soepgroente vind ik hem nog wel geschikt. Lekker met wat prei en pittige kruiden.

Zo! Effe zitten!

septembertuin

Wat een mooie dagen hadden we nog. De laatste bloemen van de stokrozen staan te stralen terwijl de uitgebloeide bloemen al zover droog zijn dat de zaden bij de minste aanraking van de plant vallen.

Ook van de oost-Indische kers vallen de zaden. De planten zijn uitgegroeid tot meer dan een vierkante meter en wanneer ik de plant een beetje van de grond til zie ik hopen zaden liggen, net kleine knikkers. Dan moet ik altijd een beetje zuchten want ik weet dat ze vorstbestendig zijn. Dus je kunt wel nagaan hoeveel oost-Indische kerszaailingen ik volgend jaar weg moet halen. Vandaar dat ik nu maar vast zoveel mogelijk zaden opraap.
Die zaden kun je inmaken als een soort kappertjes. Dat heb ik eens geprobeerd maar ik vond het niet zo'n succes. De zaden gaan niet op de composthoop maar mee naar huis en in de GFTbak.

Eigenlijk is bovenstaande foto een afspiegeling van hoe de tuin er op dit moment bijligt. Een zooitje! Het was te warm om alles bij te houden en daarnaast was en is er zoveel oogst dat ik mij vooral bezighoudt met plukken en verwerken van emmers groente en fruit.
Nu het wat koeler is en ik weer iets langer, zonder te smelten, op de tuin kan zijn, zie ik echter goed wat er allemaal moet gebeuren. De Afrikaantjes liggen en verdord bij, een van de courgetteplanten heeft het opgegeven, sla staat te schieten, uitgebloeide cosmea's en goudsbloemen vragen om uit de grond gehaald te worden en de tomaten die leeggeplukt zijn zijn maar weer nieuwe scheuten gaan maken en bloeien zelfs weer. Waar zal ik eens beginnen?
Toch maar weer oogsten. De zaden van de sojaboontjes Edamame black pearl zijn zo goed als droog
En als ik de planten uit de grond haal ben ik meteen aan het opruimen. Zo sla ik twee vliegen in een klap. Ik knip de planten fijn en strooi de stukjes op de lege plekken als mulch.

De venkel vind ik dik genoeg en als ik hem uit de grond haal kan ik prachtig zien hoe diep hij naar water heeft gezocht. Ik denk dat de wortel wel zo'n 30 cm lang is.

De Butternut pompoenen heb ik een keer water gegeven en misschien is een ervan daar zo van geschrokken dat hij uit zijn vel gebarsten is. Gelukkig drogen de scheuren weer en heeft hij er, zo te zien, geen last van.

De spitskool  en palmkool bewijzen dat het gezegde helemaal terecht is. Ze groeien als kool. De prachtige spitskool op onderstaande foto is daarna helaas belaagd door een beestje dat allemaal gaatjes in het blad maakte. Net of er met een perforator in geknipt is. Ik denk aan een rups maar heb hem nog niet kunnen ontdekken.

Er zijn zoveel paprikaatjes mini Bell dat ik ze ga roosteren. Daarna heb ik ze gepureerd (eerst velletje eraf en zaden eruit) en gekruid. Het blijkt een heerlijk smeerseltje te zijn voor bijvoorbeeld op een broodje kaas.

In de achtertuin zijn de sterappels plukrijp. De kauwtjes en gaaien zijn al weken aan het proeven welke de lekkerste is. Daarvoor kiezen ze de appels die een rood wangetje beginnen te krijgen. Maar nu gaat het met dat rood worden wel heel snel. Tijd om te plukken. Ze worden niet alleen rood, ze beginnen ook heerlijk te ruiken. Hmmm, dat wordt appeltaart bakken!

Zomers

Zomer 2016 kun je met recht een laatbloeier noemen. Maar nu is het dan ook lekker warm en droog. Al is dat laatste niet overal in Nederland het geval. Afgelopen weekend heb ik echt de buien naar de tuin gekéken. Jammer genoeg werkte dat niet. Voor het eerst deze zomer heb ik dan ook niet alleen de kas maar ook de tuin begoten. Ik heb het meteen goed gedaan en beide regentonnen, elk goed voor bijna 120 l water, zijn nu leeg. Als ik het weerbericht zie vermoed ik dat ik volgende week nog een keer aan het water sjouwen kom want als je een keer begint met water geven, ben je de klos.

Het warme weer zorgt ervoor dat zaden goed rijpen en drogen. Dit jaar kreeg ik op de zadenruilbeurs van Reclaim the Seeds een handje witte lupinezaden. Deze zijn eetbaar en net als peulvruchten zeer eiwitrijk en geschikt als vleesvervangers. Van de zes planten heb ik de gedroogde peulen gedopt en maar liefst 134 gram lupinezaden geoogst. Daar kunnen we toch zeker wel een keer van eten ; ). Een leuk experiment, al weet ik nog niet of ze in de herhaling komen.

Een plant die dit jaar eigenlijk niet op mijn teeltplan stond (vorig jaar wel) heeft zich spontaan uitgezaaid en ik kon hem niet wegdoen. Het is de olijfkomkommer (Cyclanthera pedata). Familie van de komkommer maar dan van Zuid-Amerikaanse komaf en die het hier heel goed doet. De woesteling heeft met één plant het hele komkommerrek in beslag genomen. Maar wát een bloemen en dus bijen zijn er te zien. En dan die grappige vruchten die eruit groeien. Ik vind ze het lekkerst als ze wat groter zijn. Heel geschikt om kleingesneden in een roerbakschotel te gebruiken. Met de zachte komkommersmaak absoluut niet overheersend en lekker knapperig.

De basilicum (Genovese en Citroenbasilicum ‘Mrs. Burns’) in de kas is uitgegroeid tot forse planten en alhoewel ik er helemaal niet zo dol op ben, (ze staan er eigenlijk alleen maar omdat ze goede buren zijn voor de tomaten) vind ik het toch jammer om er helemaal niets mee te doen. Ik maak daarom een portie basilicum op olie. 

Van een flinke bos haal ik alle blad. Nadat ik het gewassen en zoveel mogelijk droog gemaakt heb maal ik het met een scheut olijfolie  in de blender. Dit prutje doe ik in ijsblokjesbakjes waarna ik elk vakje afdek met nog een dun laagje olijfolie en dan gaan ze de vriezer in. Zo kunnen we van de winter onze pizza's en tomatensoep kruiden. Misschien vind ik dat best lekker.

In deze tijd doe je op de tuin eigenlijk niet veel meer dan oogsten maar soms is er toch nog een 'grondwerkje' dat gedaan moet worden. De knolselderij begint knollen te vormen en die komen boven de grond. Het zou jammer zijn als ze in de warmte gaan staan verdrogen dus ga ik ze aanaarden. Met een paar flinke scheppen compost rondom elke knol zijn ze weer allemaal goed bedekt en kunnen ze er weer even tegen.

De wintercourgette Table gold, begint vrucht te dragen. Ik zie tot nu toe drie vruchten. Ze mogen aan de plant blijven tot ze uitgegroeid zijn. Bij gewone courgettes krijg je dan megagrote knotsen. Bij deze soort is dat niet het geval. Ze worden zo rond het pond aan gewicht, dus heel handzaam van formaat. Als ze goed rijp geoogst worden zijn ze lang te bewaren. Zoiets als pompoenen dus en ook qua smaak lijken ze daar meer op dan op courgettes.

Aan de grootte van de palmkoolplanten is te zien dat we ondanks het prachtige weer toch echt al richting herfst gaan. Ook het licht begint te veranderen.

Slakken zie ik amper meer, die zitten weggestopt of zijn verdroogd in de zon. Maar dan zie ik een hulpje dat vast ook meegeholpen heeft. Een fikse pad is in een emmer terecht gekomen en kan er niet meer uit. Die red ik natuurlijk en al gauw verdwijnt hij in de schaduw tussen de aardbeienplanten.